Zmiana prawnej regulacji zabiegów medycyny estetycznej

Od dłuższego czasu toczyła się dyskusja na temat dopuszczalności zakwalifikowania zabiegów medycyny estetycznej do zakresu definicji świadczenia zdrowotnego uregulowanego w art. 2 ust. 1 pkt 10 jako: „działania służące zachowaniu, ratowaniu przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich wykonywania”.

Sprawę ostatecznie rozstrzygnął w dniu 26 maja 2021 r. Sąd Najwyższy, wydając postanowienie w sprawie prowadzonej pod sygn. akt I KK 23/21

Przytaczając pokrótce okoliczności wydania rzeczonego orzeczenia wskazać należy, że obwiniona uznana za winną zarzucanego jej przewinienia zawodowego, w postaci naruszenia art. 10 ust. 1 Kodeksu Etyki Lekarskiej w zw. z art. 2 ust. 2 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty w zw. z art. 53 ustawy o izbach lekarskich, w kasacji od orzeczenia Naczelnego Sądu Lekarskiego zarzucała na podstawie art. 2 ust. 2 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty w zw. z art. 2 ust. 1 pkt 10 ustawy o działalności leczniczej błędne zakwalifikowanie zabiegu powiększania piersi jako świadczenia zdrowotnego. Według obwinionej sąd lekarski nie był uprawniony do ustalenia odpowiedzialności za wykonany zabieg bowiem stanowił on „usługi na rzecz konsumenta”, a nie świadczenie zdrowotne. Z takiej argumentacji wywodzono w kasacji, że właściwym w sprawie powinien być sąd powszechny. Sąd Najwyższy, nie podzielając tej wykładni stwierdził:

„Nie poddając analizie na tym etapie rozważań samego pojęcia świadczenia zdrowotnego (o tym w dalszej części uzasadnienia), trzeba podkreślić, że naruszenie zasad deontologii zawodowej przez lekarza czy lekarza dentystę może nastąpić nie tylko w związku udzielaniem świadczenia zdrowotnego rozumianego zgodnie z definicją zawartą w art. 2 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (…), lecz również w związku z innymi aktywnościami uznanymi przez ustawodawcę za „wykonywanie zawodu lekarza”.”

Dodatkowo Sąd Najwyższy wskazał, że zgodnie w interpretacją Naczelnego Sądu Lekarskiego klasyfikacja zabiegu powiększania piersi poprzez wstrzyknięcie preparatu Aquafilling w piersi pacjentki jako świadczenia zdrowotnego. Według Sądu Najwyższego wynika to wprost z art. 90 ust. 1 ustawy o wyrobach medycznych, w rozumieniu której użyty preparat został zakwalifikowany do III klasy wyrobów medycznych, co znajdowało jednoznaczny wyraz w instrukcji stosowania preparatu Aquafilling, która wprost wskazywała, że tylko lekarz może go aplikować. Sąd Najwyższy przesądził:

„Sąd Najwyższy wyraża to stanowisko mając pełną świadomość braku precyzyjnej regulacji prawnej dotyczącej wykonywania tzw. nieterapeutycznych zabiegów medycyny estetycznej. Z całą pewnością obszar ten wymaga pilnej interwencji ustawodawcy, na co zwracali uwagę uczestnicy postępowania kasacyjnego. Sąd Najwyższy dostrzega też, że w orzecznictwie sądów administracyjnych niejednokrotnie wyrażano pogląd, że nieterapeutyczne zabiegi medycyny estetycznej nie są świadczeniami zdrowotnymi (por.m.in. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 30 maja 2016 r., VII SA/Wa 385/16). Zadaniem Sądu Najwyższego rozstrzygającego tę sprawę nie było jednak sformułowanie zasad ogólnych w tym obszarze. Jest rzeczą oczywistą, że pojęcie nieterapeutycznych zabiegów medycyny estetycznej obejmuje różnorodne działania, o bardzo zróżnicowanym stopniu inwazyjności, przeprowadzane przy użyciu różnorodnych wyrobów, w tym wyrobów medycznych. Rozpoznając kasację w tej sprawie Sąd Najwyższy badał jedynie, i to przez pryzmat podniesionych przez obrońcę zarzutów kasacyjnych, czy Naczelny Sąd Lekarski nie dopuścił się rażącego naruszenia prawa pociągając do odpowiedzialności zawodowej obwinioną – lekarza dentystę za podjęcie działań medycznych przy użyciu wyrobu medycznego (konkretnie przeprowadzenie zabiegu medycznego zarezerwowanego wyłącznie dla lekarzy) w zakresie przedmiotowym innym niż przewidziany w art. 2 ust. 2 u.z.l.”

Przedmiotowe orzeczenie zaktualizowało zatem dobitnie konieczność uregulowania rynku usług medycyny estetycznej

W dniu 11 sierpnia 2022 r. opublikowany został Projekt 21.07.2022 r. Rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie umiejętności zawodowych lekarzy i lekarzy dentystów, zgodnie z którym powstanie nowy katalog rodzajów i kodów umiejętności zawodowych regulujący kwalifikacje lekarzy i lekarzy dentystów, którzy będą mogli aplikować o certyfikację umiejętności zawodowych. Rozporządzenie będzie wykonaniem delegacji ustawowej zawartej w art. 17 ust. 26 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Podkreślić należy, że do przyznania certyfikatu umiejętności zawodowej uprawnione będzie towarzystwo naukowe o zasięgu krajowym prowadzące działalność naukową od co najmniej 5 lat, poprzedzających datę złożenia pierwszego wniosku o certyfikację danej umiejętności zawodowej albo państwowy instytut badawczy, o którym mowa w art. 21 ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o instytutach badawczych (Dz. U. z 2022 r. poz. 498), uczestniczący w systemie ochrony zdrowia, właściwe dla danej umiejętności zawodowej wpisane do rejestru prowadzonego przez dyrektora Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego. Co istotne lekarze nabywający umiejętności praktyczne w drodze szkolenia specjalizacyjnego, których liczba wykonanych procedur określona w programie specjalizacji jest wystarczająca do uznania ich za umiejętności zawodowe, nie muszą już tych umiejętności potwierdzać ponownie w drodze certyfikacji. Do przedmiotowego projektu dołączono dwa załączniki, które odpowiednio zawierają wykaz umiejętności zawodowych, w których lekarz lub lekarz dentysta może uzyskać certyfikat umiejętności zawodowej (załącznik nr 1) oraz wykaz kwalifikacji lekarza i lekarza dentysty stanowiących warunek ubiegania się o certyfikat umiejętności zawodowej, określony w załączniku nr 2.

Zgodnie z postulatem Sądu Najwyższego wyrażonym w wyżej przytoczonym orzeczeniu, w załączniku nr 1 do opublikowanego projektu rozporządzenia Ministra Zdrowia pod pozycją 26 z kodem umiejętności zawodowej nr 026 uwzględniona została medycyna estetyczna. Z kolei warunkiem do ubiegania się o certyfikat umiejętności zawodowej w tym zakresie, zgodnie z pozycją 26 załącznika nr 2, w przypadku posiadania kwalifikacji lekarza i lekarza dentysty posiadających tytuł specjalisty lub specjalizację II stopnia w tej dziedzinie medycyny, wszystkie specjalności lekarskie i lekarsko-dentystyczne będą uprawnione do ubiegania się o certyfikat. Wśród pozostałych lekarzy i lekarzy dentystów decydujące będzie posiadanie tytułu lekarza lub lekarza dentysty uprawnionego do wykonywania zawodu. W uzasadnieniu projektu podkreślono, że wprowadzana rozporządzeniem procedura, stanowić będzie wyłączny sposób osiągnięcia certyfikacji umiejętności zawodowej lekarza lub lekarza dentysty.

Środowisko lekarzy i lekarzy dentystów zajmujących się wykonywaniem procedur z zakresu medycyny estetycznej antycypuje uzupełnienie projektu rozporządzenia o katalog procedur wchodzących w zakres certyfikacji. Na ten moment dnia 29.01.2021 r. stanowisko w sprawie przyjęcia definicji medycyny estetycznej zajęła Naczelna Rada Lekarska (Stanowisko nr 1/21/VIII) poprzez zaproponowanie następującej definicji:

„Medycynę estetyczną stanowią świadczenia zdrowotne, wiążące się z ingerencją w tkanki ludzkie, udzielane przez lekarzy i lekarzy dentystów, służące przywracaniu lub poprawie fizycznego i psychicznego samopoczucia oraz społecznego funkcjonowania pacjenta, poprzez zmianę jego wyglądu.”

Resumując, usługi z branży medycyny estetycznej czeka rewolucja regulacyjna. Wszystkie zabiegi, które wejdą pod na razie niejasny zakres pojęciowy ‘medycyny estetycznej’, będą mogły być wykonywane wyłącznie przez lekarzy lub lekarzy dentystów uprawnionych do wykonywania zawodu, którzy legitymować się będą certyfikatem umiejętności zawodowej spod kodu 026 lub odbyli w tym zakresie specjalizację pierwszego lub II stopnia. Szersza analiza będzie możliwa po ustaleniu w wiążący sposób zakresu pojęcia ‘medycyna estetyczna’.